grade9: Đồng chí - Chính Hữu

Cảm nhận về bài thơ Đồng Chí
Chính Hữu là một trong những nhà thơ trưởng thành từ cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của dân tộc. Thơ ông giản dị hàm súc, vừa có cái "nghiêm ngắn của nhà binh". vừa có sự sâu sắc, thấm thía trong từng câu chữ của một con người giàu trải nghiệm. Ông chủ yếu sáng tác về người chiến sĩ, tuy không nhiều nhưng mỗi bài thơ đều để lại những dấu ấn rất riêng cho người đọc mà tiêu biểu là bài thơ " Đồng Chí". Thi phẩm này là một trong những sáng tác xuất sắc của văn học VN, đã khắc họa thành công vẻ đẹp của tình đồng đội, đồng chí - những tình cảm thiêng liêng, cao cả đã giúp người lính vượt lên mọi gian lao và sự khắc nghiệt của chiến tranh để cầm súng bảo vệ tổ quốc.
Là một anh bộ đội, Chính Hữu hiểu hơn ai hết những tình cảm đẹp đẽ mà người lính dành cho nhau nơi tiền tuyến. Họ vốn là " đôi người xa lạ " từ bốn phương đất nước nhưng những cái "chung" đã xích họ lại gần nhau : chung giai cấp, chung hoàn cảnh, chung một mục đích, một lí tưởng, một chí hướng. Những nét tương đồng ấy đã làm nảy nở giữa họ một tình cảm tốt đẹp, giúp họ thành đôi tri kỉ gắn bó giữa chiến trường tàn khốc. Để rồi khi hai tiếng " Đồng Chí! " vang lên, những biểu hiện cao đẹp dần xuất hiện, tình đồng đội của người chiến sĩ càng thêm sâu sắc.
" Tri Kỉ " có nghĩa là hiểu bạn như hiểu chính bản thân mình, những người lính gần bên nhau, chỉ qua một ánh mắt, một cử chỉ cũng có thể thấy rõ những tâm tư tình cảm giấu kín. Đến với chiến trường, người lính để lại hậu phương những gì thân thương, máu thịt nhất :
Ruộng nương anh gửi bạn thân cày
Gian nhà không mặc kệ gió lung lay
Nghe theo tiếng gọi của tổ quốc, những người lính gửi lại mảnh ruộng một thời gắn bó nắng mưa để lên đường chiến đấu. Họ ra đi với một thái độ cương quyết. mạnh mẽ, " mặc kệ " không còn chỉ sự thờ ơ, không quan tâm, không để ý mà thể hiện một sự quyết tâm khó lòng lay chuyển được. Thế nhưng hình ảnh " gian nhà không " bị " gió lung lay " lại gợi về những âu lo, suy ngẫm : quê hương " anh " còn nghèo, gian nhà còn tuềnh toàng trống trải, sự trống trải không chỉ ở vật chất mà còn là những khoảng trống, thiếu thốn trong tâm hồn khi người thân đi xa. Người lính dứt khoát gác tình riêng nhưng trong họ sao còn bao bâng khuâng, xao xuyến. Họ bước đi vì chí lớn nhưng tình sâu níu giữ họ, người lính chỉ còn biết nén lại những tình cảm cá nhân để cầm súng vì tổ quốc. Và đáp lại tình cảm ấy là " Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính." Bằng hình ảnh hoán dụ " Giếng nước gốc đa", ta cảm nhận rõ tấm lòng thủy chung, son sắt của những người mẹ, người vợ - những tình cảm sâu nặng đã giúp người chiến sĩ thêm vững vàng và giúp họ có thêm nghị lực để chiến đấu. Sợi dây vô hình mà bền chặt giữa tiền tuyến và hậu phương đã được người đồng chí nhìn thấy và cảm mến, trân trọng. Anh lính ấy hẳn phải hiểu bạn vô cùng mới nhìn thấu những tâm tư thầm lặng của đồng đội. Giản dị và mộc mạc vậy thôi nhưng ba câu thơ ấy sao mà sâu sắc, thấm thía đến thế!
Gác lại chuyện gia đình, quê hương, người lính tiếp tục đương đầu với muôn vàn gian lao, vất vả. Qua phép liệt kê, bao nhiêu thiếu thốn, khổ cực cứ tiếp nối hiện lên, chồng chồng chất chất, khiến ngay người đọc cũng cảm nhận được cái trĩu nặng, khổ ải. Song bảy câu thơ ấy không phải là những lời than vãn, kể khổ mà là những chia sẻ rất thật về cuộc đời người lính, về cuộc kháng chiến của dân tộc:
Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh
Sốt run người vầng trán ướt mồ hôi
Áo anh rách vai
Quần tôi có vài mảnh vá
Miệng cười buốt giá
Chân không giày.
Bảy câu thơ là liên tiếp cặp từ " Anh - Tôi " và những câu thơ sóng đôi nhịp nhàng, thể hiện một sự cảm thông và chia sẻ giữa những người lính, người đồng đội. Họ đã cùng nhau nếm trải những cơn sốt rét rừng ghê gớm, nhưng cơn sốt " run người mà vầng trán ướt mồ hôi", họ đã sống và chiến đấu trong sự thiếu thốn về quân trang quân dụng, phải trải qua cái lạnh tê tái giữa rừng hoang với đôi chân trần. Khó khăn cứ tiếp nối khó khẳn, cuộc đời người lính lại ngày thêm gian khổ với bao vất vả, cơ cực bủa vây không dứt. Thế nhưng đối mặt với thử thách khắc nghiệt, người lính vẫn giữ một thái độ lạc quan, yêu đời, vẫn nở nụ cười dù cho đó là " Miệng cười buốt giá". Hình ảnh ấy đã minh chứng cho một tinh thần thép khinh thường gian khổ, cho những con người trần dấy niềm tin và ý chí quyết tâm. Họ - những anh lính cụ Hồ, đã cười như thách thức cái lạnh, thách thức sự thiếu thốn. Bên cạnh nụ cười ấy là một hình ảnh thơ gây xúc động " thương nhau tay nắm lấy bàn tay.". Chỉ cần một cái nắm tay thôi, bao giá lạnh giăng đầy cũng như xua tan đi hết. Những người lính, qua cái nắm tay thật chặt, đã truyền cho nhau hơi ấm, truyền cho nhau ngọn lửa của tình thân và sức mạnh. Hành động âm thầm ấy không chỉ là một giây phút cảm thông, san sẻ mà còn là biểu hiện của tình đoàn kết, sự gắn bó, là niềm tin và là lời động viên nhau vượt qua khó khăn. Tình đồng chí đã bù đắp cho những thiếu thốn về vật chất, đã tạo nên một sợi dây bền chặt gắn kết người chiến sĩ, sợi dây mà không một nguy hiểm, một thử thách nào có thể phá hỏng.
Kết lại bài thơ, Chính Hữu đã đan xen thật tài tình tính hiện thực và sự lãng mạn:
Đêm nay rừng hoang sương muối
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới
Đầu súng trăng treo.
Hiện thực là sự khắc nghiệt của không gian, thời gian và hoàn cảnh chiến đấu. Đêm khuya,những người lính đứng giữa rừng hoang sương muối, nếm trải cái tê buốt len lỏi vào da thịt, chờ giặc đến trong một không khí căng thẳng tới tột cùng. câu thơ giàu chất hiện thực khiến ta có cảm giác buốt giá nặng nề, nguy hiểm rình rập khắp phía. Thế nhưng những người lính luôn sát cánh bên nhau, vững trãi, tin tưởng với một tư thế chủ động sẵn sàng chiến đấu,phải chăng chính sức mạnh của tình đồng đội đã giúp họ vượt lên gian khổ, hiểm nguy? Hình ảnh những người lính " đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới" đã làm nhòa đi cái ác liệt, tàn khốc của chiến tranh, ngợi ca thêm sức mạnh của tình đồng chí trong cuộc kháng chiến của dân tộc. Trong gian lao khi cái chết và sự hi sinh cận kề, họ vẫn san sẻ cho nhau từng giây phút, động viên nhau, làm chỗ dựa tinh thần để cho nhau sức mạnh vượt qua tất cả. Chính trong giây phút ấy, người lính đã bắt gặp một hình ảnh nên thơ : đầu súng trăng treo. Ta hình dung người lính đứng trên đỉnh cao, bao quát cả một không gian đất trời rộng lớn, anh nhìn về nòng súng với sự tập trung cao độ và đã bất ngờ đón nhận vẻ đẹp của thiên nhiên. Đêm nay, bên cạnh người bạn, người đồng chí và khẩu súng, người lính còn có vầng trăng làm bạn. Vầng trăng ấy gợi lên một liên tưởng đầy thú vị và độc đáo, nó vừa hiện thực lại vừa lãng mạn : mảnh trăng rừng như treo lơ lửng nơi đầu ngọn súng. Súng và trăng là gần và xa, là chiến tranh và hòa bình, là chiến sĩ và thi sĩ. Tưởng như chúng đối lập nhau nhưng ở hoàn cảnh này, hình ảnh ấy đem đến một ý nghĩa rất đẹp : súng đang canh giữ cho trăng, cho bầu trời như người lính bảo vệ cho độc lập tự do của tổ quốc. Người cầm súng là chiến sĩ nhưng đồng thời cũng mang tâm hồn đầy chất thi gia, sự lãng mạn, bay bổng của họ như đã được vĩnh cửu hóa vào bức tranh thơ của Chính Hữu.
Bằng giọng thơ chan hòa, ngôn ngữ thơ cô đọng, chân thực mà thấm thía cùng hình ảnh thơ chọn lọc, Chính Hữu đã khắc họa thành công hình tượng người lính thời kì kháng chiến chống Pháp và những biểu hiện cao đẹp của tình đồng chí, đồng đội. Tình cảm giữa những người lính nảy nở và được nuôi dưỡng dựa trên cơ sở sự tương đồng giai cấp và lý tưởng, được thể hiện một cách tự nhiên mà sâu sắc, là nguồn động lực lớn lao tạo nên sức mạnh và vẻ đẹp của người lính CM - một sức mạnh tinh thần chiến thắng sức mạnh vật chất của quân thù. Tình đồng chí ấy xuyên suốt thi phẩm, khiên ta không khỏi xúc động và càng thêm nể phục những người lính anh hùng - những người đã chiến đấu và hi sinh vì quê hương, dân tộc, những người có một tinh thần thép dám đương đầu với mọi gian khổ và một trái tim - một tâm hồn lãng mạn, nên thơ. Chính điều ấy đã khiến " Đồng Chí " trở thành sáng tác tiêu biểu xuất sắc của nền thơ ca hiện đại còn sống mãi với thời gian.
by Chanh Muối aka Kim